Rusya, Türklere vizeyi neden kaldırmıyor?

Türkiye ile Rusya arasındaki “uçak krizi”nin geride kalmasına rağmen hala çözülemeyen önemli bir sorun var: Türk vatandaşlarına vize uygulanması.

Önce hafızamızı tazeleyelim…

24 Kasım 2015’te Türkiye, hava sahasını ihlal ettiği gerekçesiyle bir Rus jetini düşürdü. Moskova’nın tepkisi sert oldu, Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulamaya, Rusya’da çalışan Türk iş adamlarının hayatını cehenneme çevirmeye başladı, bu arada 2010 yılından beri uygulanan vizesiz girişleri kaldırdı.

Karşılıklı çıkarlar ağır bastı ve yaklaşık altı ay sonra iki ülkenin liderleri el sıkıştı ve kriz döneminde dondurulan ilişkileri onarmak için kısa sürede kolları sıvadı. Barışmak için Rusya’nın Türk Akımı Doğal Gaz Projesi ve Akkuyu Nükleer Santralinde somut adımlar atılması gibi bazı koşulları vardı, bunlar yerine getirildi. Uzlaşma sayesinde Türkiye kriz döneminde hava sahasında uçaklarını bile uçuramadığı Suriye’ye dönebildi, askeri operasyonlar düzenledi ve Astana sürecinin parçası haline geldi. Ancak Suriye dışında işler yavaş ilerledi ve Rusya ticaret alanında Türkiye’nin beklentilerini zamana yayarak karşılama yolunu seçti. O dönemde gündemde uzun süre “domates meselesi” kaldı ama krizin çözülmesine karşın Rusya’nın Türk vatandaşlarına vize zorunluluğu getirmesi üzerinde fazla durulmadı. 2016 yılının sonlarına doğru Türkiye vize sorununu gündeme getirmek istedi ama 19 Aralık’ta Ankara’daki Rus Büyükelçisi Andrey Karlov’un suikast sonucu öldürülmesi üzerine Moskova o konudaki görüşmeleri süresiz erteledi.

Ta ki geçen haftaya kadar…

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Rus meslektaşı Sergey Lavrov’la görüşmesinden sonra, bazı kategorilerde vizelerin kaldırılması için anlaşmaya varıldığını açıkladı. Söz konusu kategoriye Rusya’ya gidecek Türk iş adamları ve TIR sürücüleri dahil olacak. Yani sıradan Türk vatandaşları için vizesiz Rusya şimdilik hayal gibi gözüküyor.

İşin ilginç tarafı, ne Türk ne de Rus basınında Türk vatandaşlarına vize uygulanmasıyla ilgili bir haber ya da yorum çıkıyor.

Peki, Rusya vize uygulamasına ısrarla neden devam ediyor?

Görünen ve görünmeyen nedenler var.

Görünen neden şu: Türk tarafı vize konusunu gündeme getirdiğinde Ruslar terör endişesinden söz ediyor ve Suriye’den Türkiye’ye sığınarak vatandaşlık alanların arasında teröristlerin bulunabileceğini ve bu kişilerin vizenin kaldırılmasından yararlanarak Rusya topraklarına sızabileceğini söylüyor.

Haklı bir gerekçe gibi görünüyor ama…

Rusya gibi gizli servisin başrolde olduğu bir ülkenin elinde Suriye’deki teröristlerle ilgili kapsamlı bilgi bulunmaması olanaksız. Üstelik, konsolosluğa vize başvurusunda bulunan ya da vizesiz sınır kapısında pasaportla geçiş yapmak isteyen herkes aynı istihbarat havuzundan soruşturuluyor. Dolayısıyla terörle ilgisi olan bir kişinin – hakkında bilgi varsa- vizeli ya da vizesiz Rus sınırlarını geçmesi çok zor. Hakkında bilgi yoksa zaten iki türlü de Rusya’ya girebilir. Bu durumda terör gerekçesi biraz da, Rusya’nın IŞİD’le savaşmak için Suriye’ye girdiği iddiasına benziyor.

O zaman görünmeyen gerekçe ne?

İki olasılık var:

• Birincisi, her ne kadar geride kalmış gibi gözükse de Rusya uçak olayı için hala kendince bedel ödetmeye çalışıyor olabilir.
• İkincisi ise, Rusya vize konusu Türkiye’ye karşı – örneğin Suriye’de- diplomatik pazarlık kozu olarak kullanıyor olabilir.

İşin bir de trajikomik yönü var:

2017’de Türkiye vizesiz gelen Rus turist sayısı beş milyona yakın.

2017’de Rusya’ya vizeyle giden Türk turist sayısı ise 120 bin dolayında. Rus turizm çevreleri vizenin kalkması halinde bu rakamın 350-400 bine çıkabileceğini söylüyor. Yani, vize kalksa bile Rusya’ya gidecek turist sayısı, oradan gelenlerin onda birine ulaşamayacak.

“Uçak krizi” döneminde Rusya’nın Türkiye’ye gidilmesini “yasaklaması” nedeniyle güneydeki sahiller boşalmıştı. Kriz bitince Rus turistler sevdikleri ve alışık oldukları Türk plajlarını yeniden doldurmaya başladı.

Rus turistlerin Türkiye’ye özgürce gelmeye nasıl hakkı varsa, Türk turistlerin de tıpkı onlar gibi ellerini kollarını sallayarak Rusya’ya gidebilme hakkı olmalı.

Üstelik, Türk-Rus ilişkilerinde pek çok alanda yakınlaşma yaşanırken vize sorununun çözülmesi iki ülke arasında uçak olayıyla zedelenen güven ortamının sağlamlaştırılmasına da katkı bulunacak.”